شاخص بورس چیست؟ شاخص کل و شاخص هم وزن چگونه محاسبه می شوند؟

تا پیش از سال 98 تعداد کمی از مردم با بازار بورس کشور آشنا بودند و تعداد سرمایه گذاران و افرادی که در آن فعالیت داشتند بسیار کم و به چند صد هزار نفر می رسید. اما حالا سال 1401 در حال سپری شدن است و به جرئت می توان گفت واژه بورس به گوش افراد در دور افتاده ترین نقاط کشور نیز رسیده است و حالا همه می دانند بورس و بازار بورس چیست و میلیونها نفر در بورس سهامدار هستند. همچنین به دعوت دولت افراد زیادی وارد این بازار شدند. شناسانده شدن بورس به مردم در دو سال گذشته، سبب شد تا عموم با بازار بورس به عنوان یکی از بازارهای مالی و درآمدی کشور آشنا گردند. حال بسیاری از افراد به دنبال ورود و فعالیت در بازار بورس هستند و قصد یادگیری دارند. قدم اول در یادگیری آشنایی با مفاهیم پایه بازار می باشد که «شاخص بورس» یکی از این مفاهیم بوده. در این مقاله از سایت کارگزاریاب قرار است به موضوع شاخص بورس چیست؟ شاخص کل و شاخص هم وزن چگونه محاسبه می شوند؟ بپردازیم، پس تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.

شاخص بورس چیست؟

قبل از پرداختن به «شاخص بورس» ، توضیح کوتاهی از بورس داشته باشیم. بورس بازاری است که در آن سهام شرکت های مختلف خرید و فروش می شود. سرمایه گذاران با ثبت نام و احراز هویت در سامانه سجام و یکی از کارگزاری های رسمی و دارای مجوز کشور، کد بورسی دریافت می کنند و امکان معاملات سهام شرکت ها برایشان فراهم می گردد.

حال بدانید واژه «شاخص» ترجمه کلمه Index به معنی نماکر یا نشانگر می باشد که عددی را تحت تاثیر چند متغیر در بازه زمانی مشخص نشان می دهد. به عبارت دیگر با مشاهده عدد شاخص می توان وضعیت و نوسانات متغیرهای اثرگذار را بررسی نمود.

«شاخص بورس» وضعیت کلی و روند روبه رشد یا افت بازار بورس را نشان می دهد. به عنوان مثال در اخبار تلویزیون یا رادیو می شنوید که فرضا امروز شاخص بورس با 30 هزار واحد رنگ سبز به سطح یک میلیون و 650 هزار واحد رسید، با این اوصاف درمی یابید که وضعیت امروز بازار بورس مثبت و صعودی بوده است و سهام شرکت ها در مدار مثبت خرید و فروش شده اند.

در بازار بورس تنها یک شاخص نداریم، بلکه چند شاخص مختلف داریم که هر یک به نوبه خود وضعیت بورس را در زمینه خاصی نشان می دهد و فرمول محاسبه هر یک از آنها با دیگری متفاوت است. در ادامه با شاخص های بازار بورس بیشتر آشنا شوید.

انواع شاخص های بورس

• شاخص کل قیمت
• شاخص هم وزن
• شاخص بازده نقدی
• شاخص قیمت و بازده نقدی (شاخص کل بورس)
• شاخص صنعت و شاخص مالی
• شاخص سهام آزاد شناور
• شاخص بازار اول و بازار دوم
• شاخص ۵۰ شرکت برتر
• شاخص ۳۰ شرکت بزرگ

شاخص کل بورس چیست و چگونه محاسبه می شود؟

شاخص کل بورس معروف ترین شاخص بازار است که در تیتر و عناوین اخبار با عنوان «شاخص بورس تهران» نام برده می شود. سرمایه گذاران و سهامداران نیز در اولین اقدام جهت اطلاع از وضعیت بازار در یک روز معاملاتی به سراغ شاخص کل می روند تا بدانند وضعیت بازار صعودی بوده یا نزولی.

شاخص کل سطح عمومی قیمت ها و سود سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس را نشان می دهد. یا به عبارتی تغییرات شاخص کل، نشان دهنده میانگین بازدهی سرمایه گذاران می باشد. شاخص کل علاوه بر تغییرات قیمت سهام، سود سالیانه شرکت ها را نیز محاسبه می کند.

فرض کنید در طول یک سال شاخص کل از سطح 50 هزار به 100 هزار رسیده است، این تغییر بیانگر بازدهی 100% بورس طی 12 ماهه می باشد.

نکته ای که در مورد شاخص کل باید به آن توجه داشت این است که شرکت های بزرگتر به لحاظ سرمایه، تاثیر بیشتری بر روی روند و عملکرد مثبت یا منفی شاخص کل دارند. نام دیگر شاخص کل، «شاخص قیمت و بازده نقدی (TEDPIX)» می باشد.

شاخص کل هم وزن چیست؟

شاخص هم وزن یکی از دیگر از شاخص های مهم بازار بورس است که اهمیت زیادی برای سهامداران دارد و به برخلاف شاخص کل، تاثیر کلیه شرکت های پذیرفته شده در بازار بورس بر روی شاخص کل هم وزن یکسان است و به بیانی دیگر شرکت‌های پذیرفته شده در بورس با وزنی برابر در محاسبه ‌شاخص کل سهیم هستند. به این ترتیب نوسانات مثبت و منفی شرکت های بزرگ و شرکت های کوچک تاثیر یکسانی بر این شاخص دارد.

به اعتقاد بسیاری از کارشناسان شاخص کل معیار خوبی برای بررسی وضعیت و حال عمومی بازار نبوده چرا که تاثیر شرکت ها بر شاخص کل براساس بزرگی آنها به لحاظ سرمایه می باشد. اما شاخص هم وزن وضعیت کلی بازار را بهتر نشان می دهد.

شاخص قیمت هم‌ وزن

شرکت‌های پذیرفته شده در بورس با وزنی برابر در محاسبه ‌‌شاخص قیمت نقش دارند. به این ترتیب نوسانات مثبت و منفی شرکت های کوچک با شرکت های بزرگ، تاثیر یکسانی بر شاخص قیمت دارند.

شاخص قیمت چیست؟

یکی از اصلی ترین شاخص های بورس، شاخص قیمت می باشد که روند عمومی قیمت سهام کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار را نشان می دهد. فرض کنید رشد شاخص قیمت در یک سال 20% بوده است. به این معناست که سطح عمومی قیمت ها در یک سال 20 درصد بیشتر شده است.

تفاوت شاخص قیمت با شاخص کل این است که در شاخص قیمت تنها قیمت سهام شرکت ها در فرمول محاسبه قرار می گیرد اما در شاخص کل علاوه بر قیمت سهام شرکت ها، سود پرداختی سالیانه شرکت ها نیز در فرمول محاسبه شاخص کل قرار می گیرد و اثر داده می شود.

نکته دیگر شاخص قیمت این است که همانند شاخص کل از شرکت های بزرگتر با سرمایه بیشتر در مقایسه با شرکت های کوچکتر، تاثیر بیشتری می پذیرد.

‌شاخص سهام آزاد شناور TEFIX

پیش از توضیح درباره شاخص سهام آزاد شناور، تعریفی از «سهام آزاد شناور» داشته باشیم. بخشی ازسهام هر شرکتی در دست سهامداران حقوقی بوده (سهامداران حقوقی: افراد با پول و سهام خیلی بیشتر) و بخشی دیگر نیز در دست سهامداران حقیقی (افراد با پول و تعداد سهام کم) می باشد که در بورس مورد خرید و فروش قرار می گیرد.

حال سهام آزاد شناور، بخشی از سهام شرکت است که در دست سهامداران خرد و حقیقی بازار بوده که قصد خرید و فروش سهام در کوتاه مدت را دارند و همانند سهامداران حقوقی شرکت (مالکان سهام با بیش از 5 درصد) قصد نگهداری سهم در بلندمدت را ندارند.

شاخص 50 شرکت فعال تر چیست؟

فهرست شرکت های فعال تر بورس براساس میزان نقدشوندگی (راحتی خرید یا به فروش رفتن سهام شرکت و عدم قفل شدن سهام در صف فروش یا صف خرید) هر سه ماه یکبار توسط بورس منتشر می شود. این شاخص تغییرات و سطح عمومی قیمت سهام 50 شرکت فعال را نشان می دهد.

شاخص 30 شرکت

شاخص 30 شرکت، سطح عمومی قیمت سهام 30 شرکت بزرگ را نشان می دهد. این 30 شرکت بزرگ شرکت هایی هستند که ارزش بازار سهام بیشتری در مقایسه با شرکت های دیگر دارند. ارزش بازار یک شرکت از ضرب کردن قیمت روز سهام در تعداد سهام آن شرکت بدست می آید.

شاخص صنعت

در بازار بورس شرکت های مختلف در صنایع متفاوتی از جمله «خودروسازی، پتروشیمی، بانکی، فلزات اساسی، مخابرات و رایانه، ساختمان، دارویی، سیمان و …» پذیرش می شوند. حالا شاخص صنعت، سطح عمومی قیمت سهام شرکت های فعال در بخش صنعت را نشان می دهد. یا به عبارتی بیانگر میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران در شرکت‌های تولیدی است.

سخن آخر

در این مقاله فراگرفتیم شاخص بورس چیست و کارکرد و نقش آن در بازار چگونه است. اما نکته ای که لازم است به آن دقت داشت این است که اگرچه رنگ سبز یا قرمز شاخص کل وضعیت بازار را نشان می دهد اما منفی یا مثبت بودن شاخص کل به معنی منفی یا مثبت بودن کل بازار نیست. وضعیت سهام کل بازار را شاخص هم وزن نشان می دهد چرا که از کلیه سهام کوچک و بزرگ بازار به یک اندازه تاثیر می پذیرد.