حجم مبنا در بورس چیست به زبان ساده و چگونه محاسبه می شود؟

با یکی دیگر از مقالات سایت کارگزاریاب در خدمت شما علاقه مندان به بازار سرمایه و بورس تهران هستیم. در این مقاله به موضوع حجم مبنا پرداخته ایم. پس اگر موضوعاتی مانند حجم مبنا در بورس چیست، اگر حجم مبنا پر نشود و نحوه محاسبه حجم مبنا چگونه است؟ نیز سوال شما می باشد، تا انتهای مقاله همراه ما باشید تا به پاسخ سوالات مطروحه برسیم. علاوه بر این توضیحاتی درخصوص مزایای حجم مبنا، تاثیر حجم مبنا بر معاملات، نحوه مشاهده حجم مبنا سهام مختلف و … نیز ذکر شده است.

حجم مبنا همانند حق تقدم سهام، دامنه نوسان، شاخص بورس و … از مفاهیم پایه ای بورس می باشد که لازم است هر فرد سرمایه گذار در بازار سهام با آن آشنا باشد.در تعریفی صریح و روشن باید گفت که حجم مبنا بخشی از سهام شرکت است که لازم است در طول یک روز معاملاتی مورد داد و ستد سهامداران قرار گیرد تا قیمت شرکت براساس سقف دامنه نوسان، قابلیت افزایش یا کاهش داشته باشد. در ادامه با «حجم مبنا» بیشتر آشنا شوید.

حجم مبنا در بازار بورس چیست؟

با توجه به آنکه روزانه در بورس حجم بالایی نقدینگی جابه جا می شود، تعدادی افراد سودجو نیز به دنبال تغییر قیمت سهام به نفع و سود خود هستند. به همین دلیل سازمان بورس با وضع قوانینی مانع از این کار می شود. یکی از این قوانین حجم مبنا است که برای کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس و فرابورس تعریف شده است تا معاملات سهام شرکت ها مطمئن تر و واقعی تر باشند. در غیر اینصورت، معامله حتـی چند عدد سهم یک شرکت، می تواند قیمت سهام این شرکت در بورس را تحت تأثیر قرار داده و منجر به ایجاد قیمت های غیرواقعی و کاذب در بورس شود.

همانطور که دانستید حجم مبنا، حداقل تعداد سهام شرکت است که در هر روز کاری باید مورد داد و ستد قرار گیرد تا نوسان قیمتی مجاز براساس سقف دامنه نوسان برای سهم شکل گیرد و قیمت شروع سهم برای روز بعد تعیین گردد. پس حجم مبنا در تعیین قیمت پایانی نمادهای بورسی تاثر داشته و مشخص می کند آیا اعمال تمام تغییرات مجاز در قیمت برای تعیین قیمت شروع روز بعد سهم امکان پذیر است یا خیر.

تاریخچه شکل گیری حجم مبنا در بورس

حجم مبنا با هدف حفظ آرامش در معاملات سهام و جلوگیری از نوسان غیرمعمول و کاذب برای سهام شرکت ها، در سال 1382 و در زمان تصودی حسین عبده تبریزی برای اولین بار در بورس تهران ایجاد شد و مورد استفاده قرار گرفت.

کاربرد حجم مبنا و نحوه اعمال

کاربرد اصلی حجم مبنا محاسبه قیمت پایانی نمادهای بورسی وفرابورسی می باشد که میزان به طور خودکار و توسط سامانه معاملاتی اندازه گیری می شود و معامله گران در محاسبه آن نقشی ندارند.

نحوه مشاهده حجم مبنا

هر سهم موجود وفعال در بورس، حجم مبنای مخصوص به خود را دارد که در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران (TSETMC) در صفحه هر نماد مشخص و قابل مشاهده می باشد.

مزایای حجم مبنا در بورس

مهمترین مزیت حجم مبنا در بورس، کنترل قیمت ها و جلوگیری از نوسان غیر معمول، افزایش یاکاهش یکباره و زیاد می باشد. حجم مبنا نقش بازدارنده در دستکاری قیمت ها توسط افراد فرصت طلب یا سوء استفاده گر را دارد تا نتوانند تغییری در چرخه طبیعی معاملات به نفع خود و به ضرر سهامداران ایجاد کنند.

برای درک بهتر حجم مبنا، لازم است بدانیم قیمت پایانی چیست.

قیمت پایانی در بورس

هر نماد بورسی و فرابورسی در تابلو معاملات خود دارای چهار قیمت شامل قیمت آخرین معامله، قیمت پایانی، اولین قیمت و قیمت دیروز می باشد. در تحلیل سهم و مبحث تابلوخوانی مقایسه قیمت آخرین معامله و قیمت پایانی اهمیت دارد.

حال آخرین معامله آخرین قیمتی است که در آن لحظه سهم در آن خرید و فروش شده است. قیمت پایانی هر سهم در پایان هر روز کاری، مبنای قیمت معاملات روز بعد قرار می گیرد که میانگین موزون قیمت معاملات یک سهم را نشان می هد و براساس حجم مبنا، حجم معاملات سهم و قیمت پایانی روز قبل مورد محاسبه قرار می گیرد.

حجم مبنا در بورس چگونه محاسبه می شود؟

نحوه محاسبه حجم مبنا در بازار بورس به شرح ذیل است.

نحوه محاسبه حجم مبنا شرکت های حاضر در بازار بورس

طبق مصوبه سازمان بورس اوراق بهادار در سال 1398، حجم مبنای کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران برابر با ضرب ۰.۰۰۰۴ در تعداد کل سهام­ شرکت می باشد. همچنین حداقل ارزش مبنا برای شرکت های بورسی ۵۰ میلیارد ریال در نظر گرفته شد.

حداکثر ارزش مبنا هر شرکت براساس سرمایه شرکت برابر است با:

• برای شرکت‌­ها با سرمایه ۲۰ هزار میلیارد ریال و بالاتر برابر است با ۱۲۰ میلیارد ریال
• برای شرکت­‌ها با سرمایه کم‌تر از ۲۰ هزار میلیارد ریال برابراست با ۱۰۰ میلیارد ریال

این تعداد در پایان هر هفته با توجه به قیمت پایانی هر سهم در آخرین روز معاملاتی هفته محاسبه و در اولین روز معاملاتی هفته بعد اعمال می‌شود.

نحوه محاسبه حجم مبنا شرکت های فرابورسی

حجم مبنای شرکت های حاضر در فرابورس تا پیش از مصوبه سال 98، عدد یک بود اما بعد از آن مصوبه حجم مبنای کلیه شرکت ها در بازار اول، دوم و پایه فرابورس همانند شرکت های بورسی مورد محاسبه قرار گرفت.

ارزش مبنا در شرکت‌­های بازار پایه براساس رنگ تابلو تعیین می شود. در تابلوی زرد برابر با ۲۰ میلیارد ریال، تابلوی نارنجی برابر با ۱۰ میلیارد ریال و در تابلوی قرمز برابر با ۵ میلیارد ریال است. برای سایر شرکت های فرابورسی نیز مثل بازار بورس می باشد.

تاثیر حجم مبنا بر معاملات بورس

همانطور که فراگرفتیم حجم مبنا ضمن تعیین قیمت پایانی، از نوسان بیش از حد قیمت سهم محدودیت ایجاد می کند و رشد یا کاهش قیمتی را کنترل می نماید. اما حجم مبنا چه تاثیری در قیمت گذاری سهام دارد؟ تاثیر دیگری که بر معاملات دارد که به نوعی می توان آن را ایراد در نظر گرفت، تشکیل صف های خرید و فروش می باشد. زمانی که عرضه چند برابر تقاضا می شود، به دلیل وجود حجم مبنا سهم دچار صف فروش می گردد و دیگر امکان فروش سهم برای سهامداران وجود ندارد. از طرفی تقاضای زیاد نیز موجب ایجاد صف خرید می گردد و امکان خرید سهم برای کلیه سهامدارانی که سفارش خرید ثبت کرده اند، وجود نخواهد داشت و پول زیاد سهامداران بلوکه می گردد.

در چنین مواقعی که سهم در صف فروش یا صف خرید گیر کرده و معاملات به اندازه حجم مبنا انجام نمی شود، سازمان بورس در یک مدت زمان مشخص، نماد سهام را بدون حجم مبنا یا دامنه نوسان باز می‌کند تا قیمت سهم مشخص شود.

اگر حجم مبنا پر نشود چه می شود؟

در صورتی که طی یک روز معاملاتی حجم مبنا تعیین شده سهم پر نشود، درصد نوسان قیمت نیز به همان نسبت کاهش پیدا می کند و قیمت پایانی هم بر همین اساس محاسبه و در نهایت در سامانه معاملات ثبت میگردد.