قرارداد اختیار معامله در بورس چیست؟ انواع اختیار معامله کدام است؟ نحوه خرید و فروش اختیار معامله، تفاوت اختیار معامله با بازار آتی، کاربرد و سازوکار اختیار و … مباحثی است که در این مقاله از سایت کارگزاریاب مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. پس اگر به دنبال آموزش موضوع ذکر شده هستید، تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
اختیار معامله یا آپشن (option) یکی از مفاهیم کاربردی بازار سرمایه می باشد که لازم است همه فعالان و سرمایه گذاران درباره آن اطلاعات لازم را کسب نمایند. در بیانی ساده اختیار معامله نوعی ابزار مشتقه بوده که مورد خرید و فروش در بازار قرار می گیرد. اختیار معامله قراردادی میان خریدار و فروشنده اوراق بوده که خریدار مبلغ اوراق را به فروشنده پرداخت می کند و در مقابل حق اعمال معامله مشخصی در آینده را برای خود خریداری می نماید. در ادامه بیشتر با تعریف و مفهوم اختیار معامله در بورس آشنا شوید.
اختیار معامله چیست و چه کاربردی دارد؟
اختیار معامله جزء ابزارهای نوین بازار سرمایه می‌باشند و به دلیل دو طرفه بودن، جذابیت خاصی برای اهالی بازار سرمایه دارند. پس اختیار معامله یک ابزار مشتقه معاملاتی در بورس است که با انعقاد قراردادی میان خریدار و فروشنده اوراق، خریدار حق آن را دارد تا دارایی درج شده در قرارداد را با قیمتی مشخص و در زمان تعیین شده بخرد یا بفروشد. براساس این تعریف خریدار در اعمال خود مختار است و الزام و تهعدی وجود ندارد. فروشنده اما متهعد است در ازای مبلغی که از خریدار دریافت نموده، دارایی مشخص شده در قرارداد را به او بفروشد یا از او بخرد. لازم به ذکر است به دلیل آنکه فروشنده در قرارداد متهعد است، به منظور جلوگیری از خودداری در انجام قرارداد، وجه تضمینی از فروشنده نزد کارگزاری یا اتاق پایاپی دریافت می گردد.
چهار مولفه مهم اختیار معامله
قرارداد اختیار معامله به چهار مولفه زیر تشریح می شود:
- نوع قرارداد اختیار معامله: این قرارداد می تواند اختیار خرید یا اختیار فروش باشد (Call or Put Options)
- قیمت اختیار (Premium): مبلغی که خریدار بابت حق اختیار در همان ابتدا به فروشنده پرداخت می کند.
- قیمت اعمال (Strike Price): قیمت زمان سررسید می باشد که خرید یا فروش با قیمت صورت می پذیرد.
- زمان سررسید (Expiration Date): بازه زمانی که خریدار مهلت استفاده از حق اختیار خود را دارد.
پس اختیار معامله قراردادی قانونی است که از سوی فروشنده به خریدار در قبال دریافت مبلغ معینی فروخته می شود. فروشنده مبلغ را دریافت می کند و خریدار حق اختیار فروش یا خرید دارایی را تا مدت زمانی مشخص. اما انواع قراردادهای اختیار معامله کدامند؟
معرفی انواع قرارداد اختیار معامله
تا به اینجا دریافتیم اختیار معامله چیست. حال در ادامه با انواع قرارداد اختیار معامله آشنا شوید.
اختیار معامله از سه منظر حق اختیار، روش اعمال و در سود و زیان در دسته بندی های مختلف قرار می گیرند. اختیار معامله به لحاظ حق اختیار در دو دسته زیر قرار می گیرد.
1. اختیار خرید
اختیار خرید، یکی از قراردادهای اختیار معامله بوده که طبق آن خریدار حق آن (نه الزام و تهعد) را دارد در آینده در زمانی مشخص یک دارایی را با قیمت معینی خریداری نماید. فروشنده نیز کتهد می شود دارایی را بفروشد.
مثال: در نظر بگیرید فرد در دی ماه هر سکه را با قیمت اعمال ۹۵۰ هـزار تومان برای سررسید اسفند ماه به قیمت 50 هزار تومان (قیمت اختیار معامله) خریدار می کند. فرد در پایان اسفند ماه این حق را دارد هر سکه را با قیمت 950 هزار تومان از فروشنده اختیار معامله خریداری نماید.
حال اگر قیمت نقدی سکه در زمان سررسید به یک میلیون و 100 هزار تومان رسیده باشد، خریدار اختیار معامله برای هر سکه 150 هزار تومان سود می کند که با کسر 50 هزار تومان هزینه خرید اختیار، در عمل 100 هزار تومان سود می کند. در مقابل اگر قیمت نقدی سکه تا زمان سررسید به 900 هزار تومان برسد، خریدار اختیار معامله حق خرید را اعمال نمی کند چرا که می تواند در بازار با قیمت پایین تری سکه بخرد. در این حالت تنها معادل 50 هزار تومان برای هر سکه ضرر می کند.
2. اختیار فروش
در قرارداد اختیار معامله فروش، خریدار این حق را دارد در آینده مقدار مشخصی از یک دارایی را در زمان و مبلغی معین به فروشنده بفروشد.
مثال: فرض کنید در شهریور ماه طی قرارداد اختیار معامله فروش، هر سکه را با قیمت اعمال ۹۵۰هزار تومان برای سررسید آبان، به قیمت ۳۰هزار تومان (قیمـت اختیار معامله) خریداری کرده ایید. پایان اسفند ماه این حق را دارید هر سکه را با قیمت 950 هزار تومان به فروشنده اختیار معامله بفروشید و او متهعد است که خریداری نماید.
حال در این مودت دو ماهه ممکن است قیمت سکه افزایش یا کاهش یاید. حال در نظر بگیرید قیمت سکه از 950 به 850 هزار تومان می رسد. در این صورت چون فروشنده متعهد شده است سکه را با قیمت 950 هزار تومان از شما خریداری نماید، شما از هر سکه 100 هزار تومان سود میکنید که البته با کسر هزینه خرید اختیار معامله به میلغ 30 هزار تومان، سود شما 70 هزار تومان خواهد بود.
اما اگر قیمت سکه در مدت دو ماهه بیشتر از 950 هزار تومان شود، شما سود میکنید یا ضرر؟ چنانچه قیمت نقدی سکه تا زمان سررســید به یک میلیون تومان رسیده باشــد، شما می توانید از حق اختیار معامله فروش خود استفاده نکنید. در نتیجه تنها زیان 30 هزار تومانی به ازای هر سکه را متحمل خواهید شد.
پس در اختیار معامله خرید، با افزایش قیمت ها می توان سود کرد. در اختیار معامله فروش نیز با کاهش قیمت آن دارایی می توان سود کسب کرد.
انواع قرارداد اختیار معامله از نظر سبک اعمال
قراردادهای اختیار معامله از نظر سبک اعمال به دو دسته اختیار معامله اروپایی و اختیار معامله آمریکایی تقسیم می شوند. تعریف هر یک را در زیر بخوانید.
اختیار معامله اروپایی چیست؟
در اختیار معامله اروپایی خریدار دقیقا در زمان مشخص شده می تواند از اختیار خود استفاده نماید و در طول مدت قرارداد حق اعمال ندارد. فرضا قرارداد اختیار معامله 6 ماهه بسته شده است، پس خریدار در پایان 6 ماه می تواند حق اختیار را اعمال نماید و پیشتر از این تاریخ سررسید نمی تواند.
اختیار معامله آمریکایی چیست؟
در اختیار معامله آمریکایی، خریدار می تواند در بازه زمانی قرارداد از حق اختیار خود استفاده کند. پس خریدار مجاز است پس از زمان تاریخ سررسید به منظور کسب سود بیشتر از اختیار خود استفاده کند.
نحوه محاسبه سود و زیان خریدار و فروشنده
در معاملات اختیار معامله خرید و فروش دو گروه خریداران و فروشندگان وجود دارند که طی قراردادی خریدار حق اختیار معامله خرید یا فروش را با پرداخت مبلغی تعیین شده به فروشنده دریافت می کند. فروشنده نیز متعهد می شود آن دارایی را در قبال مبلغ دریافت شده و در زمان سررسید از خریدار بخرد یا به خریدار بفروشد.
اما سود و زیان خریدار و فروشنده چقدر و به چه شکل است؟ طبق مثال سکه که پیشتر ذکر شد، سود خریداران اختیار معامله (خرید یا فروش دارایی تفاوتی ندارد) نا محدود است که مبلغ آن به میزان افزایش یا کاهش قیمت دارایی مورد نظر در مدت زمان قرارداد و تا تاریخ سررسید بستگی دارد. ضرر خریداران اختیار معامله محدود است. اما سود و ضرر فروشندگان اختیار معامله عکس سود و زیان خریداران می باشد. به عبارت دقیق تر سود فروشنده اختیار معامله محدود است و همان مبلغی است که در ابتدا از خریدار دریافت می کند. اما ضررش نا محدود است و اگر نتواند پیش بینی خوبی از آینده داشته باشد، ممکن است متحمل ضررهای سنگینی گردد.
سود و زیان خریدار و فروشنده در اختیار معامله خرید و اختیار معامله فروش
اختیار معامله خرید را در نظر بگیرید. در اختیار معامله خرید، اگر قیمت دارایی پایه نسبت به قیمت اعمال در تاریخ سررسید بیشتر باشد، خریدار سود می برد. حال اگر قیمت سهام تا سررسید روند نزولی داشته باشد، فروشنده دارایی از کاهش قیمت سود خواهد برد.
در اختیار معامله فروش، خریدار از کاهش قیمت سود میبرد و فروشنده از افزایش قیمت دارایی.
مزایا و معایب قراردادهای اختیار معامله
قراردادهای اختیار معامله نیز همانند دیگر ابزارهای مشتقه با مزایا و معایبی همراه است. در ادامه برخی مزایای قرارداد اختیار معامله را می خوانید.
- اهرم مالی: اختیار معامله برای سرمایه گذاران (هم خریداران هم فروشندگان) همانند اهرم عمل می کند یعنی سود یا زیان معامله چند برابر آورده اولیه مشتری می شود.
- کاهش ضرر: با خرید قرارداد اختیار معامله، رسک کاهش می یابد و ضرر شخص خریدار به میزان مبلغی است که برای خرید اختیار معامله پرداخت می کند.
- کاهش ریسک: ز قراردادهای اختیار معامله به عنوان ابزاری برای پوشش ریسک استفاده می شود که به سرمایه گذار اجازه می دهد تا ریسک خود را در مقابل نوسانات نامطلوب قیمت پوشش دهد .
- کسب درآمد چند برابری: در قرارداد اختیار معامله با کاهش ریسک و کنترل ضرر و زیان می توان با یک پیش بینی درست سود قابل توجهی کسب نمود.
- تنوع بخشیدن به سبد سرمایه گذاری
