در این مقاله به موضوع فرابورس چیست و معرفی انواع بازارها در فرابورس ایران پرداخته شده است، پس اگر قصد آشنایی و کسب اطلاعات کامل در این خصوص دارید، تا انتهای این نوشته از سایت کارگزاریاب همراه ما باشید.
همانطور که می دانید بازار بورس بازاری برای معامله سهام و اوراق بهادار است که با ثبت نام در سامانه سجام و یکی از کارگزاری های رسمی و دریافت کد بورسی، می توان در آن به فعالیت پرداخت و با سرمایه گذاری اصولی و منطقی، سرمایه و سود خود را افزایش داد. حال ممکن است در کنار بازار بورس، عبارتی مانند «فرابورس» نیز به گوشتان خورده باشد اما با سازوکار آن آشنا نباشید و حالا می خواهید بدانید فرابورس چیست. در ادامه با بازار فرابورس و سازوکار آن و همچنین انواع بازارهای زیرمجموعه فرابورس آشنا شوید.
فهرست مطالب تعریف فرابورس
فرابورس چیست؟
بازار فرابورس فعالیت خود را در سال 1387 تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار کشور آغاز کرد و به لحاظ هایی شبیه به بازار بورس است. برخی از افراد بازار بورس و فرابورس را به دلیل شباهت در ساختار و نحوه خرید و فروش سهام، کاملا شبیه به هم می دانند اما این تصور اشتباه بوده چرا که بازار بورس و فرابورس در موارد زیادی از جمله شرایط و قوانین حاکم، شرایط پذیرش شرکت ها، انواع بازارهای زیرمجموعه و … تفاوت دارند.
در پاسخ به سوال اینکه فرابورس چیست؟ باید گفت که فرابورس یکی از بازارهای سرمایه می باشد که همانند بورس اوراق بهادار در آن سهام و اوراق بهادار مورد معامله قرار می گیرد با این تفاوت که شرایط و قوانین مخصوص به خود را دارد. «فرابورس» از عبارت Over the Counter Market (OTC) گرفته شده است که معنی خارج از بورس را دارد.
تفاوت بازار بورس و فرابورس چیست؟
اصلی ترین تفاوت فرابورس و بورس آن است که شرایط و قوانین برای پذیرش شرکت ها در فرابورس ساده و راحتتر می باشد. در بازار بورس قوانین و ساختارهایی وجود دارد که هر شرکتی قادر به ورود به آن نیست به همین دلیل بازاری به نام فرابورس ایجاد شد تا شرکت هایی که قصد ورود و فعالیت در بازار سرمایه را دارند اما هنوز شرایط لازم برای حضور و پذیرش در بازار بورس را ندارند، در این بازار مشغول به فعالیت شوند. پس فرابورس اجازه می دهد شرکت ها با شرایط راحتتر و همچنین سریعتر وارد بازار سرمایه شوند و از مزایای بازار اوراق بهادار بهره مند گردند.
قابل ذکر است که نظارت بر شرکت ها در فرابورس کمتر از بورس است. همچنین شرکت های پذیرفته شده در بازار بورس به منظور شفافیت در عملکرد، گزارش های سالیانه بیشتری را ارائه می دهند. شفافیت در عملکرد شرکت های بورسی موجب کاهش ریسک در سرمایه گذاری سهام آنها می شود، پس ریسک سرمایه گذاری در فرابورس بیشتر از بورس است.
پذیرش در فرابورس چه مزایایی برای شرکت ها دارد؟
اما مزایای پذیرش در بازار فرابورس برای شرکت ها چیست؟ در ذیل به برخی از مزایای بازار فرابورس اشاره شده است:
1. پذیرش آسان
اولین مزیت فرابورس این است که شرکت ها با شرایط و قوانین آسان پذیرش می شوند و حداکثر یک ماه طول می‌کشد تا شرکت‌ها بتوانند به فروش سهام و افزایش سرمایه خود در این بازار بپردازند.
2. معافیت مالیاتی
مزیت دیگر فرابورس معافیت مالیاتی برای شرکت ها می باشد. کلیه شرکت های پذیرفته شده در فرابورس (بجز شرکت های بازار پایه) مشمول معافیت مالی درآمد هستند که به صورت مستقیم بر سود سرمایه گذاران نیز تاثیر می گذارد.
3. تامین مالی ارزان
شرکت های عضو بازار OTC سرمایه های کوچک سرمایه گذاران را در طرح و پروژه های خود مورد استفاده قرار می دهند و از مزایای تامین مالی ارزان قیمت بهره می گیرند.
4. وثیقه گذاری سهام توسط شرکت ها
در بازار فرابورس امکان وثیقه گذاری سهام برای شرکت ها فراهم می باشد. به طوری که شرکت بخشی از سهام را به عنوان وثیقه در اختیار بانک قرار داده و اقدام به دریافت تسهیلات می کند.
همچنین ورود به فرابورس می تواند مقدمه ای برای توسعه و گسترش مالی و عملکردی شرکت ها و ورود به بازار بورس باشد. سرمایه گذاران نیز می توانند با خرید و فروش سهام شرکت های فرابورسی سود کسب نمایند. می توان با سرمایه گذاری در شرکت های مختلف فرابورسی ریسک معاملات را کاهش داد و از سود سهام، افزایش قیمت سهام، تنوع سرمایه‌گذاری، اطمینان از محل سرمایه‌گذاری، معافیت مالیاتی، حق خرید سهام جدید و نوسان‌های روزانه قیمت سهام در فرابورس، سود و سرمایه خود را افزایش داد.
انواع بازارهای فرابورس ایران
بازار فرابورس از چهار بازار زیرمجموعه شامل بازار اول، دوم، پایه (زرد، نارنجی و قرمز) و بازار سوم، بازار شرکت های کوچک و متوسط تشکیل شده است که در ادامه هر یک به طور جداگانه تشریح شده است.
ویژگی های بازار اول فرابورس
بازار اول فرابورس بازاری است که سخت ترین شرایط برای پذیرش شرکت ها را دارد به همین دلیل دارای ریسک سرمایه گذاری کمتری نیز نسبت به دیگر بازارهای زیرمجموعه است. دامنه نوسان بازار اول فرابورس به تازگی از 6 به 7 درصد رسیده است. همچنین حجم مبنایی برای سهام در نظر گرفته نشده به عبارتی سهام و اوراق بهادار در این بازار بدون حجم مبنا هستند.
شرکت ها برای پذیرش در بازار اول فرابورس لازم است دارای ویژگی های ذیل باشند:
- شرکت ها نباید زیان انباشته داشته باشند
- باید حداقل 10 درصد از کل سهام ثبت شده، شناور باشد. یعنی در اختیار سرمایه گذاران خرد بازار قرار داشته باشد.
- شرکت ها بعد از گذشت 24 ماه از زمان بهره برداری قابل پذیرش در این بازار هستند.
- مدیرعامل و اعضای هیئت مدیره نباید سوء پیشینه و محکومیت‌های کیفری، سوء شهرت در زمینه فعالیت‌های شغلی داشته باشند
ویژگی های بازار دوم فرابورس
ویژگی های بازار دوم فرابورس به این شرح است که همانند بازار اول سهام شرکت ها و اوراق بهادار مورد داد و ستد قرار می گیرد. اما تفاوتی که با آن دارد است است شرایط و قوانین برای پذیرش در این بازار راحتتر بوده. پس شرکت هایی که شرایط کافی و لازم برای عضویت در بازار اول فرابورس را ندارند، در بازار دوم پذیرش می شوند. بازار دوم فرابورس برای شرکت های کوچک، تازه تاسیس و زیان دیده مناسب است. شرکت هایی از این دست که به منظور تامین مالی و افزایش سرمایه، قصد دارند از سهامی خاص به عام تبدیل شوند.
پذیرش در بازار دوم فرابورس دارای شرایط ذیل است:
- گذشت حداقل 12 ماه از تاسیس شرکت
- نداشتن پرونده شکایت مالی
- سهام شناور شرکت حداقل 5 درصد باشد
- حداقل سرمایه ثبت شده 100 میلیون تومان باشد
- اعضای هیئت مدیره و مدیر عامل شرکت سابقه محکومیت کیفری نداشته باشند
ویژگی های بازار پایه فرابورس
ویژگی ها و شرایط ذکر شده برای بازار اول و دوم، برای بازار پایه برقرار نمی باشد. شرکت ها برای پذیرش مراحل و پروسه ای را طی نمی کنند. بازار پایه دارای سه تابلو زرد، نارنجی و قرمز است که به ترتیب ذکر شده ریسک سرمایه گذاری در آنها از کم به زیاد است.
ویژگی های بازار سوم فرابورس
شرکت هایی که شرایط پذیرش و عضویت در دیگر بازارهای فرابورس را ندارد، در بازار سوم پذیرش می شوند. شرایط خاصی برای پذیرش وجود ندارد و تنها با چند اقدام اداری به راحتی عضو این بازار می شوند. عضویت در این بازار برای شرکت های در شرف تاسیس نیز امکان پذیر است که می توانند اوراق مشارکت رهنی، گواهی سپرده بانکی، اوراق مشارکت، سهام شرکت‌های سهامی را پذیره نویسی نمایند.
بازار شرکت های کوچک و متوسط (بازار SME)
بازار SME یکی از بازارهای زیرمجموعه فرابورس ایران می باشد که دارای دو تابلو رشد و دانش بنیان است. فرابورس به هدف کمک به تامین مالی و بهره مندی آنها از مزایای مالی، بازار شرکت‌های کوچک و متوسط را راه اندازی کرد.
از نکات مهم این بازار این است که سرمایه گذاران خرد نمی توانند در آن فعالیت داشته باشند و فقط سرمایه‌گذاران نهادی و برخی از سرمایه‌گذاران حقیقی واجد شرایط مجاز به خرید و فروش هستند. این سرمایه گذاران شامل اشخاص حقوقی و سرمایه گذاران نهادی مثل بانک ها، بیمه ها، شرکت های سرمایه گذاری، صندوق های بازنشستگی، هلدینگ ها، صندوق های جسورانه، شرکت های تامین سرمایه می باشند.
معاملات در بازار فرابورس چگونه است؟
ممکن است تصور کنید برای خرید و فروش سهام شرکت های پذیرفته شده در فرابورس، این بازار شرایط و نحوه معاملات مخصوص به خود را دارد، اما باید بدانید ساختار فرابورس و بازار بورس شبیه به هم است و داد و ستد سهام در فرابورس شبیه به بازار بورس است و نیازی به اقدام خاص یا اخذ کد بورسی جداگانه ندارد.
سخن آخر
در این مطلب به طور با بازار فرابورس و انواع بازارهای زیرمجموعه آن آشنا شدید. پس همانطور که گفته شد بازار فرابورس در کنار بازار بورس اوراق بهادار، بازی است که در آن سهام شرکت های پذیرفته شده در آن داد و ستد می شود. معاملات فرابورس همانند معاملات بازار بورس است.
