بورس کالا چیست و چه تفاوتی با بورس اوراق بهادار دارد؟ یکی از رایج ترین سوالات افرادی است که به تازگی با بازار سرمایه آشنا شده و قصد آموزش، یادگیری و فعالیت در این حوزه را دارند، پس این دسته از افراد باید با مفاهیم پایه بازار بورس آشنایی داشته باشند. ما در سایت کارگزاریاب با مقاله ای دیگر در خدمت شما دوستان هستیم تا موضوع مذکور را کمی مورد بحث و بررسی قرار دهیم. حال در ادامه درباره بورس کالا چیست، بورس کالا چه ویژگی هایی دارد و تفاوت بورس کالا با بورس اوراق بهادار چیست و … بخوانید.
معرفی کامل بورس کالا
تاریخچه بورس کالای جهان و ایران
بورس کالا سیستم و نهادی با نظم و منسجم بوده که در جهت رشد و توسعه اقتصادی جوامع راه اندازی شد. در دنیای امروزی جهان در هر شاخه و زمینه ای در حال پیشرفت و تغییر بوده، سازوکارهای اقتصادی نیز دستخوش تغییرات شده اند. به طوری که در حال حاضر بسیاری از بازارهای سنتی جای خود را به ابزارها و بازارهای مدرن داده اند. یکی از این بسترهای بازار بورس می باشد. حال شکل گرفتن و تکامل بورس کالا در دنیا به قرن نوزدهم میلادی باز می گردد، زمانی که مشکلات بیشماری گریبان گیر بازار سنتی کالا شد. مشکلاتی از جمله نوسان زیاد قیمت ها، عدم توانایی در کنترل قیمت ها، نبود نظم و انسجام در عرضه کالاها، عدم مشارکت خریداران در تعیین قیمت کالا و … . در پی چنین مشکلاتی انگیزه هایی سبب ایجاد و راه اندازی بورس کالا شد.
بورس کالای ایران نیز در سال 1385 تاسیس شد و با ادغام دو بورس کالا اولیه و ثانویه و در نهایت از مهر سال 1386 زیر نظر سازمان بورس اوراق بهادار شروع به کار کرد.
بورس کالا چیست و چه ویژگی هایی دارد؟
پیدایش بورس در جهان، اقتصاد کلان ایران را نیز همراه خود با تغییر و تحول همراه کرد و سبب راه اندازی بازار سرمایه ایران شد. حال بازار سرمایه کشورمان از چهار بورس جداگانه تشکیل شده است که هر یک کاربرد و ویژگی های مخصوص به خود را دارد. 4 بورس ایران شامل موارد زیر است:
- بورس اوراق بهادار تهران
- فرابورس ایران
- بورس کالا
- در نهایت بورس انرژی
بورس کالا یکی از مارکت ها در بازار سرمایه کشور می باشد و همانطور که از نامش پیداست بازاری است که انواع و اقسام محصولات و کالاهای شرکت ها در حوزه کشاورزی، معدنی، پتروشیمی، دارویی و … مورد معامله و داد و ستد قرار می گیرد. بورس کالا دارای فضای تعاملی بین خریداران و فروشندگان می باشد و معامله گران معاملات خود را در بستری رقابتی، شفاف و قانونمند انجام می دهند.
بورس کالا دارای ویژگی های مهم زیر می باشد:
- عدم وسانات کاذب قیمت محصولات ناشی عرضه و تقاضا
- فراهم بودن مدیریت ریسک و محافظت از نوسانات آتی قیمت
- بورس کالا دارای یک نظام قیمت گذاری شفاف بر پایه تعادل میان عرضه و تقاضا و نیاز بازار می باشد
- در بورس کالا یک سیستم اجرایی و ناظر بر حسن انجام تعهدات طرفین معامله تعریف شده است
- در بخش های مختلف بورس کالا شامل بخش های تولیدی و بازرگانی در زمینه واردات، صادرات و بازار مصرف شاهد هماهنگی هستیم
- در بورس کالا سیستم جمع آوری، پردازش و تحلیل اطلاعات و آمار تولید، واردات ، صادرات و مصرف در جهت اطلاع رسانی به بازار و تصمیم گیری مطلوب فراهم می باشد
تفاوت های بورس کالا با بورس اوراق بهادار چیست؟
بارزترین تفاوت بورس کالا با بورس اوراق بهادار، ماهیت و کالایی است که در آنها خرید و فروش می شود. بورس کالا محلی است که محصولات مختلف شرکت ها با وزن، قیمت، تاریخ تحویل، کیفیت و کمیت مشخص طبق تایید های مراجع ذی‌صلاح خرید و فروش می شوند اما در بورس اوراق بهادار، مطابق با نامش انواع اوراق بهادار معامله می شود. اوراق بهادار به سه دسته تقسیم می شود:
- اوراق سهام
- اوراق بدهی (قرضه)
- اوراق یا ابزارهای مشتقه
ویژگی ها و شرایط خرید و فروش سه دسته از اوراق ذکر شده، با یکدیگر تفاوت داشته و سازوکارهای مخصوص به خود را دارند. پس به طور کلی بورس کالا بازاری است که کالاها به صورت واقعی و فیزیکی در آن معامله می شوند، در بورس اوراق بهادار نیز دارایی های مالی کاغذی مورد خرید و فروش و سرمایه گذاری قرار می گیرد.
ذکر این نکته نیز لازم است که به هنگام ذکر تفاوت بورس کالا با بورس اوراق بهادار، باید گفت که بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران در یک سمت قرار دارند و ماهیت و وظیفه این دو شامل معاملات اوراق بهادار (اوراق سهام، بدهی و مشتقه) می باشد. هر چند که دارای تفاوت هایی هم هستند.
مدت زمان برداشت سرمایه در بورس کالا و بورس اوراق بهادار
یکی از تفاوت های بورس کالا با بورس اوراق بهادار در تفاوت مدت زمان برداشت سرمایه می باشد. برداشت و زمان بازگشت سرمایه از کارگزاری های بورس اوراق بهادار با توجه به مبلغ بین دو تا پنج روز است اما در بورس کالا پس از درخواست برداشت وجه مشتری، حداکثر 24 ساعت بعد مبلغ درخواست شده به حساب مشتری واریز می شود.
کارمزد
مبلغ کارمزد در بورس کالا و بورس اوراق بهادار با هم متفاوت می باشد.
تفاوت در کد معاملاتی
مراحل و نحوه دریافت کد بورسی از دیگر تفاوت های بورس کالا با بورس اوراق بهادار می باشد. دریافت کد بورسی برای انجام معاملات بورس و فرابورس بسیار ساده است. به طوری که به صورت مجازی و آنلاین می توان در یکی از کارگزاری رسمی ثبت نام نمود و ظرف مدت چند ساعت کد بورسی دریافت می شود. اما اخذ کد معاملاتی بورس کالا فرآیند و پیچیده تری دارد و برای گروه های کالایی و یا کالا های خاص در بورس کالا، کدهای معاملاتی جداگانه لازم است.
انواع کدهای معاملاتی بورس کالا:
- کد معاملاتی عام
- کد معاملاتی خاص گروه کالا
- کد معاملاتی خاص کالا
با انواع بازارهای بورس کالا آشنا شوید
بورس کالای ایران دارای چهار بازار جداگانه است که هر کدام سازوکار ویژه خود را دارند:
- بازار فیزیکی
- بازار فرعی
- بازار مشتقه
- بازار مالی
1. بازار فیزیکی
اصلی ترین بازار بورس کالا، بازار فیزیکی می باشد. بازار فیزیکی ضمن داشتن سازوکار مخصوص بسیار شبیه به یک بازار سنتی است که معاملات به روش حراج یا مزایده انجام می شود.
2. بازار فرعی
بازار فرعی دومین بازار بورس کالا است و در آن محصولاتی وجود دارد که امکان عرضه، خرید و فروش آنها در بازار فیزیکی فراهم نمی باشد.
3. بازار مشتقه
ابزارها و قراردادهای جدیدی شکل گرفتند که یکی از آنها بازار مشتقه بود. معاملات آتی و اختیار معامله جزء ابزارهای نوین بازار سرمایه می‌باشند و به دلیل دو طرفه بودن، جذابیت خاصی برای اهالی بازار سرمایه دارند که در بازار مشتقه صورت می پذیرد.
4. بازار مالی
بازار مالی از دیگر بازارهای زیرمجموعه بورس کالا است که دارای سه نوع قرارداد شامل سلف موازی استاندارد، گواهی سپرده کالایی و صندوق سرمایه‌گذاری کالایی می باشد.
انواع بازارهای زیرمجموعه بورس اوراق بهادار تهران
بورس اوراق بهادار تهران دارای 2 بازار است که برخلاف بازارهای بورس کالا، تفاوت زیادی ندارند و تنها تفاوتشان در شرکت های قابل پذیرش می باشد.
بازارهای بورس اوراق بهادار تهران:
- بازار اول (دارای تابلوی اصلی و تابلوی فرعی)
- بازار دوم
انواع بازارهای زیرمجموعه فرابورس ایران
بازار فرابورس ایران از 7 بازار زیرمجموعه تشکیل شده است:
- بازار اول فرابورس
- بازار دوم فرابورس
- بازار سوم فرابورس (بازار عرضه)
- بازار شرکت های کوچک و متوسط
- بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس
- بازار پایه فرابورس
- بازار ابزار مشتقه فرابورس
با انواع قراردادهای بورس کالا آشنا شوید
سومین تفاوت بورس کالا با بورس اوراق بهادار، تنوع قراردادها می باشد. انواع قراردادهای بورس کالا شامل موارد ذیل است:
قرارداد نقدی
در قرارداد نقدی تحویل کالا و پرداخت قیمت در زمان معامله انجام می شود.
قرارداد نسیه
در قرارداد نسیه، کالا به هنگام معامله تحویل داده می شود ولی پرداخت بهای آن در تاریخ سررسید خواهد بود.
قرارداد سلف
قرارداد سلف عکس قراداد نسیه می باشد به طوری که کالا با قیمت معین در زمانی مشخص در آینده تحویل می گردد ولی بهای آن در هنگام معامله پرداخت می شود.
قرارداد آتی
در قرارداد آتی همانطور که از نامش پیداست، فروشنده متعهد می شود مقدار معینی از کالا را با قیمت الان در سررسید معین بفروشد. خریدار نیز متعهد می شود کالا را خریداری نماید.
قرارداد اختیار معامله
در قرارداد اختیار معامله برخلاف قرارداد آتی، یک نفر متعهد است (فروشنده اختیار که پول آن را گرفته است) و دیگری دارای اختیار (خریدار اختیار که پول آن را به فروشنده داده است.)
قرارداد سلف موازی استاندارد
در قرارداد سلف موازی استاندارد، فروشنده کالا بهای کالایی که قرار است در آینده تحویل دهد را به صورت نقد می گیرد. این اوراق بازار ثانویه دارد و دارنده اوراق می‌تواند قبل از سررسید این اوراق را در بورس به فروش برساند.
گواهی سپرده کالا
گواهی سپرده کالا ورقه بهاداری است که مالکیت دارنده بر مقدار مشخصی کالای سپرده شده به انبار پذیرش شده در بورس کالا را نشان می دهد که پشتوانه آن قبض انبار است که توسط انباردار صادر شده است.
سخن آخر
همانطور که دانستید بورس کالا یکی از بازارهای مالی بازار سرمایه کشور است که در آن کالا و محصولات تولید شده شرکت ها مورد خرید و فروش قرار می گیرد و در انواع بازارهای زیرمجموعه، انواع قراردادها، میزان کارمزد، نحوه اخذ کد معاملاتی، مزایا و معایب و … با بورس اوراق بهادار تفاوت دارد.
